Bài 31: CÁCH MẠNG TƯ SẢN PHÁP CUỐI THẾ KỶ XVIII

Bài 31: CÁCH MẠNG TƯ SẢN PHÁP CUỐI THẾ KỶ XVIII

MỤC TIÊU BÀI HỌC

  Bài học giúp HS hiểu rằng, cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỷ XVIII là một cuộc cách mạng tư sản điển hình nhất thời kỳ lịch sử thế giới cận đại. Nó đã lật đổ chế độ phong kiến, mở đường cho CNTB phát triển ở Pháp, góp phần vào thắng lợi của chủ nghĩa tư bản trên phạm vi thế giới.

NỘI DUNG BÀI HỌC

Lời giới thiệu:

  Cuối thế kỷ XVIII, giữa Pa-ri hoa lệ của nước Pháp – “Kinh đô Châu Âu”, đã bùng nổ một cuộc cách mạng “long trời lở đất”. Thành quả của cuộc cách mạng đó được Lê-nin nhấn mạnh rằng: “Nó xứng đáng là cuộc đại cách mạng vì đã làm biết bao việc cho giai cấp của nó tức là giai cấp tư sản, để đến trọn thế kỷ XIX, thế kỷ đem lại ánh sáng văn hoá, văn minh cho nhân loại đều diễn ra dưới ảnh hưởng của cuộc cách mạng vĩ đại này”.

Vì sao cuộc cách mạng tư sản ở trung tâm châu Âu lại trở nên điển hình hơn bất cứ cuộc cách mạng tư sản nào ở thời kỳ cận đại, chúng ta sẽ nghiên cứu làm sáng tỏ vấn đề này trong bài học hôm nay.

I. NƯỚC PHÁP TRƯỚC CÁCH MẠNG

1. Tình hình kinh tế xã hội:

a. Kinh tế

– Cuối thế kỷ XVIII, Pháp vẫn là nước nông nghiệp

     + Công cụ, kĩ thuật canh tác lạc hậu, năng suất thấp.

     + Lãnh chúa, Giáo hội bóc lột nông dân nặng nề.

– Công thương nghiệp phát triển

     + Máy móc sử dụng ngày càng nhiều (dệt, khai mỏ, luyện kim)

     + Công nhân đông, sống tập trung

     + Buôn bán mở rộng với nhiều nước.

b. Chính trị

            – Xã hội chia thành 3 đẳng cấp

            + Tăng lữ: nắm đặc quyền

            + Quý tộc: kinh tế, chính trị, giáo hội.

            + Đẳng cấp thứ ba: Gồm TS, Nông dân, bình dân. Họ làm ra của cải, phải đóng mọi thứ thuế, không được hưởng quyền lợi chính trị.

            – Mâu thuẫn xã hội gay gắt.

2. Cuộc đấu tranh trên lĩnh vực tư tưởng:

    Những tư tưởng tiến bộ phê phán những quan điểm lỗi thời, giáo lí lạc hậu, mở đường cho xã hội phát triển. Triết học ánh sáng dọn đường cho cách mạng bùng nổ, định hướng cho một xã hội mới tương lai.

II. TIẾN TRÌNH CỦA CÁCH MẠNG

1. Cách mạng bùng nổ. Nền quân chủ lập hiến

– Ngày 5-5-1789 Hội nghị ba đẳng cấp do nhà vua triệu tập bị đẳng cấp thứ  ba phản đối.

– Ngày 14-7-1789, quần chúng phá ngục Ba-xti, mở đầu cho cách mạng Pháp.

– Quần chúng nhân dân nổi dậy khắp nơi (cả thành thị và nông thôn), chính  quyền của tư sản tài chính được thiết lập (Quốc hội lập hiến).

  + Thông qua Tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền.

  + Ban hành chính sách khuyến khích công thương nghiệp phát triển.

  + Tháng 9-1791 thông qua hiến pháp, xác lập nền chuyên chính tư sản (quân chủ lập hiến)

– Vua Pháp tìm cách chống phá cách mạng, khôi phục lại chế độ phong kiến (xúi giục phản động trong nước, liên kết với phong kiến bên ngoài).

– Tháng 4-1792 Chiến tranh giữa Pháp với liên minh phong kiến Áo – Phổ bùng nổ.

– Ngày 11-7-1792 Quốc hội tuyên bố Tổ quốc lâm nguy, quần chúng đã nhất loạt tự  vũ trang bảo vệ đất nước.

2. Tư sản công thương cầm quyền. Nền cộng hòa được thành lập.

– Ngày 10-8-1792 quần chúng Pa-ri nổi dậy, lập chính quyền công xã cách mạng (phái Girôngđanh); bắt vua và hoàng hậu.

– Ngày 21-9 Quốc hội tuyên bố lập nền Cộng hoà thứ  nhất, xử  tử nhà vua.

– Đầu năm 1793, nước Pháp đứng trước khó khăn mới

     + Trong nước: Bọn phản động nổi dậy; Đời sống nhân dân khó khăn.

     + Bên ngoài: Liên minh phong kiến châu Âu đe doạ cách mạng.

– Ngày 31-5-1793 quần chúng Pa-ri nổi dậy, lật đổ phái Ghi-rông-đanh, giành chính quyền về tay phái  Gia-cô-banh (Ngày 2- 6).

3. Nền chuyên chính Giacôbanh đỉnh cao của cách mạng

– Trước những khó khăn, thử thách nghiêm trọng Chính quyền Gia-cô-banh đã đưa ra những biện pháp kịp thời, hiệu quả.

   + Giải quyết ruộng đất cho nông dân, tiền lương cho công nhân.

   + Thông qua hiến pháp mới, mở rộng tự do dân chủ.

   + Ban hành lệnh “Tổng động viên”

   + Xoá nạn đầu cơ tích trữ …

– Phái Gia-cô-banh đã hoàn thành nhiệm vụ chống thù trong, giặc ngoài, đưa cách mạng đến đỉnh cao.

– Trong lúc cách mạng đang lên,  mâu thuẫn nội bộ đã làm cho phái  Gia-cô-banh suy yếu. Cuộc đảo chính ngày 27-7-1794 đã đưa chính quyền vào tay bọn phản động, cách mạng Pháp thoái trào.

Thời kì thoái trào:

– Sau đảo chính, Uỷ ban Đốc chính ra đời đã thủ tiêu mọi thành quả của cách mạng.

    + Hiến pháp mới được ban hành bảo vệ lợi ích TS mới.

    + Xoá bỏ luật giá tối đa

    + Thủ tiêu các quyền tự do dân chủ 

    + Khủng bố những người cách mạng.

– Cuộc đảo chính (11- 1799) lật đổ chế độ Đốc chính, đưa Na-pô-lê-ông lên nắm quyền, xây dựng chế độ độc tài.

– Sau nhiều năm chiến tranh, Đế chế I của Na-pô-lê-ông bị suy yếu, thất bại (1815). Chế độ quân chủ ở Pháp được phục hồi.

III. Ý NGHĨA LỊCH SỬ CỦA CÁCH MẠNG PHÁP CUỐI THẾ KỶ XVIII

– Là cuộc cách mạng dân chủ tư sản điển hình.

  + Lật đổ chế độ phong kiến cùng với những tàn dư của nó.

   + Giải quyết được vấn đề dân chủ (ruộng đất cho nông dân, quyền lợi của công nhân)

   + Hình thành thị trường dân tộc thống nhất mở đường cho lực lượng TBCN ở  Pháp phát triển.

   + Giai cấp tư sản lãnh dạo, nhưng quần chúng quyết định tiến trình phát triển của cách mạng.

–  Mở ra thời đại thắng lợi và củng cố quyền thống trị của giai cấp tư sản  trên phạm vi thế giới.