Bài 22: Tình hình kinh tế ở các thế kỷ XVI đến XVIII

Bài 22: TÌNH HÌNH KINH TẾ Ở CÁC THẾ KỶ XVI – XVIII

   Từ thế kỷ XVI đất nước có nhiều biến động lớn song do nhiều nguyên nhân khác nhau nên về kinh tế Đại Việt vẫn tiếp tục phát triển với những biểu hiện có ý nghĩa xã hội quan trọng. Để thấy được ở các thế kỷ XVI – XVIII kinh tế Đại Việt phát triển như thế nào? Nguyên nhân dẫn đến sự phát triển đó, chúng ta cùng học bài 22.

I. Tình hình nông nghiệp ở các thế kỷ XVI – XVIII

– Từ cuối thế kỷ XV đến nửa đầu thế kỷ XVII. Do Nhà nước không quan tâm đến sản xuất, nội chiến giữa các thế lực phong kiến -> nông nghiệp sa sút mùa đói kém liên miên.

– Từ nửa sau thế kỷ XVII, tình hình chính trị ổn định, nông nghiệp 2 Đàng phát triển.

+ Ruộng đất ở cả 2 Đàng mở rộng nhất là Đàng Trong.

+ Thuỷ lợi được củng cố.

+ Giống cây trồng ngày càng phong phú.

+ Kinh nghiệm sản xuất được đúc kết.

– Ở cả 2 Đàng chế độ tư hữu ruộng đất phát triển. Ruộng đất ngày càng tập trung trong tay địa chủ.

II. Sự phát triển của thủ công nghiệp

– Nghề thủ công truyền thống tiếp tục phát triển đạt trình độ cao (dệt, gốm).

Minh hoạ cho sự phát triển của nghề dệt bằng lời nhận xét của thương nhân nước ngoài. Một thương nhân hỏi người dệt “Tơ lụa được sản xuất với một số lượng lớn, bao gồm đủ loại như  lụa trắng, lụa màu, the, lĩnh, nhiễu, đoạn … kỹ thuật dệt không kèm mềm mại, vừa đẹp, vừa tốt… chị có làm được không? Người thợ trả lời: Làm được!” Minh hoạ cho sự phát triển nghề gốm bằng một số tranh ảnh sưu tầm (tranh trong SGK).

– Một số nghề mới xuất hiện như: Khắc in bản gỗ, làm đường trắng, làm đồng hồ, làm tranh sơn mài.

– Khai mỏ – một ngành quan trọng rất phát triển ở cả Đàng Trong và Đàng Ngoài.

– Các làng nghề thủ công xuất hiện ngày càng nhiều.

– Ở các đô thị thợ thủ công đã lập phường hội vừa sản xuất vừa bán hàng (nét mới trong kinh doanh).

-> Thủ công nghiệp thế kỷ XVI – XVIII phát triển mạnh mẽ, ngành nghề phong phú, chất lượng sản phẩm tốt, đáp ứng nhu cầu trao đổi trong nước và nước ngoài. Thúc đẩy kinh tế hàng hoá đương thời phát triển.

III. Sự phát triển của thương nghiệp

* Nội thương:

Ở các thế kỷ XVI – XVIII buôn bán trong nước ngày càng phát triển.

– Chợ làng, chợ huyện … mọc lên khắp nơi  và ngày càng đông đúc.

– Ở nhiều nơi xuất hiện làng buôn.

– Buôn bán lớn (buôn chuyến, buôn thuyền) xuất hiện.

– Buôn bán giữa các vùng miền phát triển.

* Ngoại thương:

– Thế kỷ XVI – XVIII ngoại thương phát triển rất mạnh

+ Thuyền buôn các nước (kể cả các nước châu Âu: Bồ Đào Nha, Hà Lan, Pháp, Anh) đến Việt Nam buôn bán ngày càng tấp nập.

– Họ bán vũ khí, thuốc súng, len dạ, bạc, đồng.

– Mua: Tơ lụa, đường, gốm, nông lâm sản.

+ Thương nhân nhiều nước đã hội lập phố xá, cửa hàng buôn bán lâu dài.

– Nguyên nhân phát triển:

+ Do chính sách mở cửa của chính quyền Trịnh, Nguyễn.

+ Do phát kiến địa lý tạo điều kiện giao lưu Đông – Tây thuận lợi.

– Giữa thế kỷ XVIII ngoại thương suy yếu dần do chế độ thuế khoá của Nhà nước ngày càng phức tạp.

IV. Sự hưng khởi của các đô thị

– Thế kỷ XVI – XVIII nhiều đô thị mới hình thành phát triển hưng thịnh.

– Thăng Long – kẽ chợ với 36 phố phường trở thành đô thị lớn của cả nước.

– Những đô thị mới như: Phố Hiến (Hưng Yên), Hội An (Quảng Nam), Thanh Hà (Phú Xuân – Huế) trở thành những nơi buôn bán sầm uất.

– Đầu thế kỷ XIX do chính sách hạn chế ngoại thương, hạn chế giao lưu giữa các vùng của chính quyền phong kiến. Đô thị suy tàn dần.

MỤC TIÊU BÀI HỌC

Sau khi học xong yêu cầu HS nắm được kiến thức sau :

– Đất nước có nhiều biến động, song tình hình kinh tế có nhiều biểu hiện phát triển.

– Lãnh thổ đàng trong mở rộng, tạo nên một vựa thóc lớn, góp phần quan trọng ổn định tình hình xã hội.

– Kinh tế hàng hoá do nhiều nguyên nhân chủ yếu là nguyên nhân khách quan phát triển mạnh mẽ, tạo điều kiện cho sự hình thành và phồn vinh của một số đô thị.

– Từ nửa sau thế kỷ XVIII kinh tế cả 2 Đàng đều suy thoái. Song sự phát triển của kinh tế hàng hoá ở các thế kỷ trước đã ảnh hưởng quan trọng đến xã hội.