Bài 13: Ngưng đọng hơi nước trong khí quyển – Mưa

BÀI 13: NGƯNG ĐỌNG HƠI NƯỚC TRONG KHÍ QUYỂN – MƯA

MỤC TIÊU BÀI HỌC

– Hiểu rõ sự hình thành sương mù, mây, mưa.

– Hiểu rõ các nhân tố ảnh hưởng đến lượng mưa.

– Nhận biết sự phân bố lượng mưa theo vĩ độ.

– Phân tích mối quan hệ nhân – quả giữa các yếu tố: Nhiệt độ, khí áp, đại dương… với lượng mưa.

– Phân tích biểu đồ phân bố lượng mưa theo vĩ độ.

– Đọc và giải thích sự phân bố lượng mưa trên bản đồ (hình 13.2) do ảnh hưởng của đại dương.

NỘI DUNG BÀI HỌC

I- Ngưng đọng hơi nước trong khí quyển

1- Ngưng đọng hơi nước:

Không khí đã bão hoà mà vẫn tiếp thêm hơi nước hoặc gặp lạnh, có hạt nhân ngưng đọng –> xẩy ra ngưng đọng hơi nước.

2- Sương mù:

Sinh ra trong điều kiện độ ẩm cao, khí quyển ổn định theo chiều thẳng đứng, có gió nhẹ.

3- Mây và mưa:

– Mây: Không khí càng lên cao càng lạnh, hơi nước ngưng đọng thành những hạt nhỏ, nhẹ, tụ thành đám –> mây.

– Mưa: Hạt nước có kích thước lớn, nặng, rơi xuống đất.

– Tuyết.

– Mưa đá.

Tham khảo: Sơ đồ vòng tuần hoàn nước

II- Những nhân tố ảnh hưởng đến lượng mưa:

1- Khí áp:

– Khu áp thấp: Mưa.

– Khu áp thấp: Mưa ít hoặc không mưa (vì không khí ẩm không bốc lên được, không có gió thổi đến).

2- Frông:

Miền có frông, giải hội tụ đi qua, mưa nhiều.

3- Gió:

– Gió mậu dịch: Mưa ít.

– Gió mùa, gió tây ôn đới mưa nhiều.

– Gió từ đại dương thổi vào hay cho mưa

4- Dòng biển:

– Dòng biển nóng đi qua: Mưa nhiều (không khí trên dòng biển nóng chứa nhiều hơi nước, gió mang vào lục địa).

– Dòng biển lạnh: Mưa ít.

5- Địa hình:

Càng lên cao, nhiệt độ giảm, mưa nhiều và sẽ kết thúc ở một độ cao nào đó.

– Sườn đón gió mưa nhiều.

III- Sự phân bố lượng mưa trên trái đất

1- Lượng mưa trên trái đất phân bố không đều theo vĩ độ.

– Mưa nhiều ở vùng xích đạo.

– Mưa tương đối ít ở hai vùng chí tuyến Bắc và Nam.

– Mưa nhiều ở hai vùng ôn đới.

– Mưa càng ít khi càng về gần cực (áp cao, nước không bốc hơi được).

2- Lượng mưa phân bố không đều do ảnh hưởng của đại dương.

– Phụ thuộc vị trí xa, gần đại dương.

– Ven bờ có dòng biển nóng hay lạnh.

TRẢ LỜI CÂU HỎI LIÊN QUAN

? (trang 50 SGK Địa lý 10) Dựa vào kiến thức đã học, hãy giải thích vì sao miền ven Đại Tây Dương của Tây Bắc châu Phi cũng nằm ở vĩ độ như nước ta, nhưng có khí hậu nhiệt đới khô, còn nước ta lại có khí hậu nhiệt đới ẩm, mưa nhiều ?

– Tây Bắc châu Phi có khí hậu nhiệt đới khô vì nằm gần áp cao Axôrat làm cho không khí không bốc hơi nhiều dẫn đến mưa ít đồng thời hơi nước bị gió mậu dịch đông bắc thổi đi và kèm theo tác dụng lạnh khô của dòng biển lạnh Canari.
– Còn nước ta chịu sự chi phối của gió mùa nhiều. Một năm có đến nửa năm gió thổi từ biển mang hơi nước vào gây mưa dẫn đến khí hậu nhiệt đới gió mùa nóng ẩm.

 ? (trang 51 SGK Địa lý 10) Dựa vào kiến thức đã học và hình 13.1 (trang 51 SGK Địa lý 10), giải thích tình hình phân bố mưa ở các khu vực: xích đạo, chí tuyến, ôn đới, cực.

– Lượng mưa phân bố không đều theo vĩ độ.
+ Khu vực xích đạo lượng mưa nhiều nhất do khí áp thấp, dải hội tụ nhiệt đới, nhiệt độ cao, khu vực chủ yếu là đại dương và rừng xích đạo ẩm ướt, nước bốc hơi mạnh.
+ Hai khu vực chí tuyến mưa ít do khí áp cao, tỉ lệ diện tích lục địa tương đối lớn.
+ Hai khu vực ôn đới mưa trung bình, do khi áp thấp, có gió Tây ôn đới từ biển thổi vào.
+ Hai khu vực cực mưa ít nhất, do khí áp cao, do không khí lạnh, nước không bốc hơi lên được.

 ? (trang 52 SGK Địa lý 10) Dựa vào hình 13.2 (trang 52 SGK Địa lý 10) và kiến thức đã học, hãy trình bày và giải thích tình hình phân bố mưa trên các lục địa theo vĩ tuyến 40 độ B từ Đông sang Tây.

Nguyên nhân chính.:
-Vị trí gần hay xa biển (gần biển thì mưa nhiều vì nhận gió biển nhiều hơn và ngược lại)
-Nằm ở đông hay bờ tây
-Có hoạt động của các dòng biển nóng, lạnh hay không…

  ? (trang 52 SGK Địa lý 10) Dựa vào hình 13.1 (trang 51 SGK Địa lý 10) hãy trình bày và giải thích tình hình lượng mưa phân bố theo vĩ độ.

Lượng mưa trên Trái Đất phân bố không đều theo vĩ độ.
+ Mưa nhiều nhất ở vùng xích đạo là do khí áp thấp, nhiệt độ cao, khu vực chủ yếu là đại dương và rừng xích đạo ẩm ướt, nước bốc hơi mạnh.
+ Mưa tương đối ít ở hai vùng chí tuyến Bắc và Nam là do khí áp cao, tỉ lệ diện tích lục địa tương đối lớn.
+ Mưa nhiều ở hai vùng ôn đới ở bán cầu Bắc và bán cầu Nam là do khí áp thấp, có gió Tây ôn đới từ biển thổi vào.
+ Mưa càng ít, khi càng về hai cực Bắc và Nam là do khí áp cao, do không khí lạnh, nước không bốc hơi lên được.

 ? (trang 52 SGK Địa lý 10) Dựa vào hình 13.2 (trang 52 SGK Địa lý 10) và kiến thức đã học, hãy trình bày và giải thích tình hình phân bố lượng mưa trên các lục địa theo vĩ tuyến 30 độB từ Đông sang Tây.

Nguyên nhân chính.:
-Vị trí gần hay xa biển (gần biển thì mưa nhiều vì nhận gió biển nhiều hơn và ngược lại)
-Nằm ở đông hay bờ tây
-Có hoạt động của các dòng biển nóng, lạnh hay không…