Bài 27: Soạn bài Con cò

SOẠN BÀI CON CÒ

Chế Lan Viên

I. Đọc, tìm hiểu chung về văn bản

1. Tác giả – tác phẩm

a) Tác giả : Chế Lan Viên (1920 – 1989)

– Là nhà thơ xuất sắc của nền thơ hiện đại Việt Nam.

– Tên khai sinh : Phạm Ngọc Hoan.

– Quê: Quảng Trị, lớn lên ở Bình Định.

– Trước Cách mạng tháng 8 – 1945 là nhà thơ nổi tiếng trong phong trào Thơ mới.

– Nhà th¬ xuất sắc của nền thơ hiện đại Việt Nam, có đóng góp quan trọng cho nền thơ ca dân tộc thế kỷ XX.

– Phong cách nghệ thuật rõ nét độc đáo: suy tưởng, triết lý, đậm chất trí tuệ và tính hiện đại.

– Hình ảnh thơ phong phú đa dạng: kết hợp giữa thực và ảo, được sáng tạo bằng sức mạnh của liên tưởng, tưởng tượng nhiều bất ngê lÝ thó

b) Tác phẩm

Được sang tác năm 62 in trong tập Hoa ngày thường chim báo bão

2 . Thể thơ

Bài thơ được viết theo thể tự do, trong đó nhiều câu mang dáng dấp của thơ 8 chữ, thể hiện tình cảm âm điệu một cách linh hoạt, dễ dàng biến đổi.

– Cách cấu tạo các câu thơ dòng thơ gợi âm điệu, tạo âm hưởng của lời ru. Vì vậy, dù không sử dụng thơ lục bát trong câu thơ nhưng tác giả vẫn gợi được âm hưởng lời hát ru. Bài thơ của Chế lan Viên không phải lời hát ru thực sự. Bởi giọng điệu của bài thơ còn là giọng suy ngẫm –  có cả yếu tố triết lý. Nó làm bài thơ không cuốn ta vào âm điệu của lời  ru êm ái đều đặn mà hướng tâm trí của người đọc vào sự suy ngẫm, phát hiện nhiều hơn.

II. Đọc – hiểu văn bản

1. Ý nghĩa biểu tượng của hình tượng con cò trong bài thơ.

a. Hình ảnh con cò đến với tuổi ấu thơ qua những lời ru:

+ Con cò bay lả bay là

Bay từ của phủ bay ra cánh đồng.

+ Con cò bay lả bay là

Bay từ cổng phủ bay về Đồng Đăng

+ “Đông Đăng có phố Kì Lừa

Có nàng Tô Thị có chùa Tam Thanh”.

-> Gợi nhớ những câu ca dao ấy.

-> Từ những câu ca dao gợi vẽ khung cảnh quen thuộc của cuộc sống thời xưa từ làng quê yên ả đến phố xá sầm uất đông vui.

– Gợi lên vẻ nhịp nhàng thong thả, bình yên của cuộc sống xưa vốn ít biến động.

Câu thơ

“Cò một mình cò phải kiếm lấy ăn

Con có mẹ, con chơi rồi lại ngủ

Con cò đi ăn đêm

Con cò xa tổ

Cò gặp cành mềm

Cò sợ xáo măng”

Liên tưởng đến câu ca dao:

– Con cò mà đi ăn đêm…

… đau lòng cò con.

– Con cò lặn lội bờ sông

Gánh gạo đưa chồng tiếng khóc nỉ non.

– Cái cò đi đón cơn mưa

Tối tăm mù mịt ai đưa cò về.

-> Hình ảnh con cò tượng trưng cho người mẹ – người phụ nữ nhọc nhằn vất vả lặn lội kiếm sống mà ta bắt gặp trong thơ Tú Xương khi viết về hình ảnh bà Tú:

Lặn lội thân cò khi quãng vắng

– Qua lời ru của mẹ, hình ảnh con cò đến với tâm hồn tuổi thơ một cách  vô thức. Đây chính là sự khởi đầu con đường đi vào thế giới tâm hồn con người, , đi  vào thế giới của tiếng hát lời ru của ca dao dân ca – điệu hồn dân tộc.

->Hình ảnh con cò tượng trưng cho hình ảnh người phụ nữ nhọc nhằn vất vả, lặn lội kiếm sống.

b. Hình ảnh con cò đi vào tiềm thức tuổi thơ trở nên gần gũi theo cùng con người trên mọi chặng đường đời.

– Cánh cò trở thành người bạn đồng hành của con người:

Từ tuổi ấu thơ nằm trong nôi:

Con ngủ yên thì cò cũng ngủ

Cánh của cò, hai đứa đắp chung đôi

Đến tuổi đến trường:

Mai khôn lớn, con theo cò đi học

Cánh trắng cò bay theo gót đôi chân

Đến lúc trưởng thành:

Cánh cò trắng lại bay hoài không nghỉ

Trước hiên nhà

Và trong hơi mát câu văn…

Hình tượng con cò được xây dựng bằng sự liên tưởng, tưởng tượng phong phú mang ý nghĩa biểu trưng về lòng mẹ, sự dìu dắt nâng

đỡ  dịu dàng bền bỉ của người mẹ.

2. Từ hình ảnh con cò suy ngẫm và triết lý về ý nghĩa lời ru và lòng mẹ đối với cuộc đời mỗi con người.

 Nhà thơ đã khái quát quy luật tình cảm tình mẹ, tình mẫu tử bền vững rộng lớn, sâu sắc.

– Câu thơ đậm âm hưởng của lời ru. Đúc kết ý nghĩa phong phú của hình tượng con cò và vai trò của lời ru.

– Phần cuối những câu thơ như điệp khúc lời ru ngân nga dịu ngọt.

III. Luyện tập:

• Phân tích bài thơ Con cò của CLV
• Cảm nhận đoạn thơ trong bài Con Cò
• Tình mẹ và ý nghĩa lời ru qua bài Con cò