Phân tích bài Mùa xuân nho nhỏ

Mùa xuân vốn là đề tài quen thuộc  trong thi ca nói riêng , văn học nghệ thuật nói chung  . Cái tiết trời ấm áp , thiên nhiên tươi sáng , vạn vật sinh sôi nảy nở  của mùa xuân đã đi vào trong thơ  của các thi sĩ một cách tự nhiên . Vì vậy đã không ít những bài thơ đặc sắc viết về mùa xuân như : Mùa xuân chín của Hàn Mặc Tử . Xuân của Chế Lan Viên , một nhành xuân của Tố Hữu .

Thế nhưng hễ nhắc đến mùa xuân hình như mỗi chúng ta lại không thể không nhớ tới một mùa xuân khiêm nhường , cảm động  trong bài thơ Mùa Xuân Nho Nhỏ  của nhà thơ Thanh Hải . Bài thơ diễn tả mùa xuân thiên nhiên đất nước , con người  trong chiến đấu và lao động . Nhưng có lẽ hay và đặc sắc hơn cả vẫn là những lời tâm nguyện cảm đông thiết tha  của nhà thơ . Đó là ước nguyện hiến dâng cuộc đời mình  cho mùa xuân đất nước .

     Thật vậy , Bài thơ Mùa Xuân Nho Nhỏ viết theo thể thơ năm chữ ngắn gọn , nhịp nhàng , lời ít mà gợi nhiều . Mở đầu bài thơ là đôi nét phác họa về bức tranh của mùa  xuân thiên nhiên xứ Huế .

Mọc giữa dòng sông xanh

Một bông hoa tím biếc

Ơi con chim chiền chiện

Hót chi mà vang trời

   Nhà thơ có nói gì nhiều đâu chỉ một bông hoa tím mọc giữa dòng sông xanh và tiếng chim chiền chiện hót vang trời  cũng đủ cho ta thấy được  mùa xuân đất trời  ở vẻ đẹp , ở sức sống và niềm vui rạo rực . Từ chỗ cảm nhận nhà thơ cảm xúc tràn đầy , mở rộng tâm hồn để đón nhận để ngây ngất trước cảnh vật mùa xuân . Từ cảm thán ơi  và mấy tiếng hót chi mà  thể hiện sự yêu thương  thiết tha , cảm xúc say sưa ngây gất đó .

Từng giọt long lanh rơi

Tôi đưa tay tôi hứng

   Giọt gì long lanh rơi ? Gịot mưa , giọt nắng , gịot ánh sáng, giọt mùa xuân , giọt hạnh phúc hay giọt tiếng chim  mà nhà tơ đưa tay hứng một cách nâng niu trân trọng . Rõ ràng tiếng chim chiền chiện  hót vang trời  mà nhà thơ nghe được đó nó đang đọng thành giọt mà tác giả nhìn thấy được và hứng được . Như vậy ta thấy có sự chuyển đổi cảm giác mang tính chủ quan của nhà thơ . Hình ảnh thơ có tính chất phi lí nhưng có thể  chấp nhận được vì đây là biểu hiện  sự say sưa ngây ngất  của nhà thơ trước cảnh đất trời vào xuân .

      Từ mùa xuân thiên nhiên nhà thơ nghĩ về con người  trong khổ thơ này tác giả đưa ra hai hình ảnh đối xứng  giữa người lính và người nông dân để nói về mùa xuân sản xuất và chiến đấu của nhân dân ta . Cấu trúc câu thơ song hành để chỉ rõ hai nhiệm  vụ chiến lược ấy .

Mùa xuân người cầm súng

Lộc giắt đầy quanh lưng

Mùa xuân người ra đồng

Lộc trải dài nương mạ

 Lộc là chồi non , cành biếc  mơn mởm . Khi mùa xuân về cây lá đâm chồi nẩy lộc . Lộc ở đây mang ý nghĩa tượng trưng cho vẻ đẹp  mùa xuân và sức sống mãnh liệt của đất nước . Người lính khoát trên lưng  vành lá ngụy trang xanh biếc , mang theo sức sống mùa xuân , sức mạnh của dân tộc để bảo vệ tổ quốc .  Người nông dân , đem mồ hôi và sức lao động cần cù  làm nên màu xanh cho ruộng đồng . Ý thơ vô cùng sâu sắc . Máu và mồ hôi  của nhân dân đã góp phần tô điểm mùa xuân và để giữ lấy mùa xuân mãi mãi .

   Cả dân tộc bước vào mùa xuân với khí thế khẩn trương và náo nhiệt .

Tất  cả như hối hả

Tất  cả như xôn xao

Hối hả  nghĩa là vội vả , gấp gáp khẩn trương , xôn xao là có nhiều âm thanh  xen lẫn vào nhau  , làm cho náo động . Các từ láy cùng điệp ngữ tất cả  làm cho  câu thơ vang lên nhịp điệu  vui tươi , mạnh mẽ khác thường . Đó là hành khúc  mùa xuân của thời đại Hồ Chí Minh .

Đất nước bốn nghìn năm

Vất vả và gian lao

Đất nước như vì sao

   Cứ đi lên phía trước

  Đến đây từ mùa xuân con người  tươi đẹp  nhà thơ lại nghĩ về đất nước , môt đất nước bốn ngàn năm lịch sử chồng chất biết bao vất vả và gian lao . Một đất nước từ khi xây dựng đến nay  phải  chống chọi lại  với biết bao kẻ thù xâm lược , chống chọi lại với biết bao thiên tai hà khắc . Nhưng đất nước không dừng lại  mà cứ đi lên phía trước . Bằng nghệ thuật so sánh Đất nước như vì sao  nhà thơ như khẳng định  lòng tin  ở sự phát triển  của đất nước . Một đất nước có sức mạnh  trổi dậy xé màn đêm đen tối  mà lao về phía trước .

  Từ cuộc đời chung  nhà thơ nghĩ về mình , ta phải làm gì đây trong mùa xuân trời đất , mùa xuân con người  và lịch sử đất nước đang ở thế phát triển không ngừng . Nhà thơ đã chọn nhiều hình ảnh  để thể hiện lẽ sống tâm niệm của đời mình .

Ta làm con chim hót

Ta làm một cành hoa

Ta nhập vào hòa ca

Một nốt trầm xao xuyến

  Nhà thơ không mơ ước những gì to tát cao siêu , nhà thơ chỉ ước được làm  một tiếng chim hót  lánh lót như con chim chiền chiện , góp phần làm cho mùa xuân quê hương  thêm rạo rực , sống động . Nhà thơ nguyện làm một cành hoa  nhỏ bé trong trắng tô điểm thêm cho  hương sắc của mùa xuân quê hương đất nước . Nhà thơ không mơ làm một nốt nhạc bỗng cao vút  trong bản hòa ca  của dân tộc  mà chỉ khiêm nhường  làm một nốt trầm xao xuyến  lòng người  . Nốt trầm ấy có thể là nốt nhạc phụ  nhưng không thể thiếu bởi nó là yếu tố góp phần  làm nên sự thành công của  bản hòà ca  . Điệp ngữ ta làm  được lặp lại  nhiều lần  như càng nhấn mạnh  những ước nguyện tuy đơn sơ , bình dị  nhưng không kém phần da diết , trăn trở  của nhà thơ . Nếu ở  những khổ thơ trên  nhà t hơ xưng tôi ( Tôi đưa tay tôi hứng ) thì đến khổ thơ này  nhà thơ lại xưng ta , đó là biểu tượng cho sự gặp gỡ giữa cái tôi và cái ta , cái chung và cái riêng . Đại từ ta vừa là số ít  ( nhà thơ ) vừa là số nhiều ( tất cả )  . Dường như ước nguyện của mỗi cá nhân đã hòa vào dòng chảy của muôn người : Tất cả đều muốn cống hiến một phần công sức  nhỏ bé của mình cho quê hương đất nước .

Một mùa xuân nho nhỏ

Lặng lẽ dâng cho đời

     Một mùa xuân  nho nhỏ hay phải chăng cũng là một ẩn dụ cho cuộc đời  Thanh Hải : Sống là cống hiến , cống hiến là mùa xuân của cuộc đời nhà thơ . Nhà thơ khiêm nhường xin làm một mùa xuân nho nhỏ và nếu mỗi người là một mùa xuân  nho nhỏ  thì sẽ có một mùa xuân lớn lao của dân tộc . Thế nhưng , có lẽ điều làm cho người đọc xúc động  chính là sự khiêm nhường ấy đồng nghĩa với  những hi sinh thầm lặng Lặng lẽ dâng cho đời và sự hi sinh ấy là vô điều kiện , nó vượt qua mọi không gian và thời gian qui ước .

Dù là tuổi hai mươi

Dù là khi tóc bạc

Tuổi 20 và khi tóc bạc  ở đây là hai hình ảnh hoán dụ giàu sức gợi cảm . Nó không những chỉ một đời người từ trẻ đến già mà còn chỉ mọi thế hệ : già cũng như trẻ , gái cũng như trai . Điệp ngữ dù là được láy lại như một lời hứa , lời khẳng định của nhà thơ , Sống là phải cống hiến tuyệt đối . Phải chăng đó là lẽ sống đầy trách nhiệm  mà Thanh Hải  muốn nhắn gởi đến chúng ta . Có điều những ước mơ của  nhà thơ tại sao chỉ làmột : Một nhành hoa , một tiếng chim , một nốt trầm , một mùa xuân nho nhỏ …Có lẽ nhà thơ quan niệm  mùa xuân lớn lao là mùa xuân thiên nhiên đất nước được miêu tả ở các khổ thơ đầu , còn mỗi con người  chỉ là một phần  nhỏ bé  của mùa xuân  nên chỉ là con số tượng trưng  cho sự tối thiểu  mà thôi ! Chúng ta chợt nhớ đến những câu thơ của nhà thơ Tố Hữu .

Một ngôi sao chẳng sáng đêm

Một bông lúa chín chẳng nên mùa vàng

Một người đâu phải nhân gian

Sống chăng một đốm lửa tàn mà thôi !

   Nếu chúng ta biết rằng nhà thơ Thanh Hải đã viết những câu thơ  chân thành cảm động này trên giường bệnh  thì chúng ta càng đồng cảm với ước nguyện  của nhà thơ hơn  bởi Thanh Hải  không chỉ là người trung thành với  một lẽ sống cao cả đầy trách nhiệm , mà còn sống với một niềm tin  và tinh thần lạc quan yêu đời đáng khâm phục .

   Bài thơ  Mùa xuân nho nhỏ được kết thúc bằng tiếng hát mùa xuân . Đây là khúc ca nam ai nam bình xứ Huế trầm buồn hưng lạc quan  chứa đựng tình yêu  quê hương đất nước . 

Nước non ngàn dặm mình

Nước non ngàn dặm tình

Nhịp phách tiền đất Huế

  Có đọc và hiểu hoàn cảnh ra đời của bài thơ  Mùa xuân nho nhỏ ta mới thấy hết giá trị  và ý nghĩa cao đẹp  của nó . Bài thơ được viết tháng 11 năm 1980 là lúc mùa đông tiết trời giá lạnh , lúc này tác giả đang nằm trên giường bệnh . Ta chợt hiểu  mùa xuân trong bài thơ là mùa xuân  xuất phát từ  trong lòng tác giả . Đây là mùa xuân vĩnh cửu , xuân của cuộc đời , xuân của lòng người . Mùa xuân ấy giúp tác giả quên đi sự đe dọa của bệnh tật , của cái chết  đem lại cho nhà thơ  niềm say sưa với cuộc sống . Đau đớn thay ! đây lại là bài thơ cuối cùng của tác giả , một bài thơ ông gởi hết tâm tư tình cảm , nguyện vọng và lời nhắn nhủ của mình trước lúc ra đi .

     Mua xuân nho nhỏ của nhà thơ Thanh Hải đã góp cho thơ ca dân tộc một bài thơ xuân đẹp , đậm đà tình nghĩa . Bằng thể thơ năm chữ , giọng thơ lúc mạnh  mẽ , lúc  tha thiết ngân vang . Ngôn ngữ thơ trong sáng , hàm súc , các biện pháp tu từ vận dụng sắc sảo tài hoa . Chúng ta cảm nhận được tình yêu mùa xuân  gắn liền  với tình yêu đất nước , quê hương được Thanh Hải  diễn tả sâu sắc  cảm động .Mỗi cuộc  đời cũng là  một mùa xuân . Đất nước ta mãi mãi  lànhững mùa xuân tươi đẹp .