SOẠN BÀI: NHỚ RỪNG
Thế Lữ
I. Tìm hiểu chung:
Thơ mới là tên gọi cho một phong trào thơ vào những thập kỷ 30 của thế kỷ trước. Thơ mới chủ yếu sử dụng thể thơ tự do, số chữ, số câu trong bài không hạn định. Có một số bài sử dụng thơ 7, 8 chữ; nhưng nội dung, tư tưởng thể hiện sự tự do, phóng khoáng, linh hoạt không bị ràng buộc bởi những quy tắc niêm, luật của thể thơ cổ điển.
1. Tác giả: Thế Lữ nhà thơ tiêu biểu cho phong trào Thơ mới. Ông là một trong những nhà thơ có công đem lại chiến thắng cho Thơ mới
2. Tác phẩm:
(Lời con Hổ ở vườn Bách thú, Tặng Nguyễn Tường Tam)
Gậm một khối căm hờn trong cũi sắt,
Ta nằm dài, trông ngày tháng dần qua.
Khinh lũ người kia ngạo mạn, ngẩn ngơ,
Giương mắt bé diễu oai linh rừng thẳm,
Nay sa cơ, bị nhục nhằn tù hãm,
Để làm trò lạ mắt, thứ đồ chơi.
Chịu ngang bầy cùng bọn gấu dở hơi,
Với cặp báo chuồng bên vô tư lự.
Ta sống mãi trong tình thương nỗi nhớ,
Thủa tung hoành hống hách những ngày xưa.
Nhớ cảnh sơn lâm, bóng cả, cây già,
Với tiếng gió gào ngàn, với giọng nguồn hét núi,
Với khi thét khúc trường ca dữ dội,
Ta bước chân lên, dõng dạc, đường hoàng,
Lượn tấm thân như sóng cuộn nhịp nhàng,
Vờn bóng âm thầm, lá gai, cỏ sắc.
Trong hang tối, mắt thần khi đã quắc,
Là khiến cho mọi vật đều im hơi,
Ta biết ta chúa tể của muôn loài
Giữa chốn thảo hoa không tên, không tuổi.
Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối,
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan?
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn,
Ta lặng ngắm giang san ta đổi mới?
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng.
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt,
Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật?
– Than ôi! thời oanh liệt nay còn đâu?
Nay ta ôm niềm uất hận ngàn thâu,
Ghét những cảnh không đời nào thay đổi,
Những cảnh sửa sang, tầm thường, giả dối:
Hoa chăm, cỏ xén, lối phẳng, cây trồng;
Giải nước đen giả suối, chẳng thông dòng
Len dưới nách những mô gò thấp kém;
Dăm vừng lá hiền lành không bí hiểm,
Cũng học đòi bắt chước vẻ hoang vu
Của chốn ngàn năm cao cả âm u.
Hỡi oai linh, cảnh nước non hùng vĩ!
Là nơi giống hùm thiêng ta ngự trị.
Nơi thênh thang ta vùng vẫy ngày xưa
Nơi ta không còn được thấy bao giờ
Có biết chăng trong những ngày ngao ngán,
Ta đương theo giấc mộng ngàn to lớn
Để hồn ta phảng phất được gần ngươi,
– Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi!
(1936)
@ Bài thơ là lời con hổ trong vườn bách thú = lời tác giả = lời nhân dân nô lệ.
@ Thể thơ tám chữ – Thơ mới.
II. Tìm hiểu văn bản:
1. Tâm trạng của con hổ trong vườn bách thú:
@ Tâm trạng căm giận, uất ức, ngao ngán của con hổ trong vườn bách thú được miêu tả trong hình thức đối lập vẻ bề ngoài với thế giới nội tâm của mãnh thú.
Nhìn bề ngoài có cảm giác con hổ cam chịu cảnh nhục nhằn tù hãm, chịu ngang bầy với bọn gấu, báo, làm trò lạ mắt thứ đồ chơi. Nhưng thực ra bên trong vẫn ngùn ngụt lửa căm hờn, uất hận
@ Cách tự xưng đầy kiêu hãnh của vị chúa tể sơn lâm. Nó nhìn mọi vật xung quanh với tư thế của kẻ bề trên:
– Với người: lũ người ngạo mạn, ngẩn ngơ à khinh.
– Với báo, gấu: loài dở hơi à thương hại vì sự cam phận của chúng.
@ Đọc bài thơ, mọi người sẽ thấm thía được rằng: nỗi đau, sự ngao ngán của hổ cũng chính là tiếng lòng, sự ngao ngán của mình trong cảnh lầm than, nô lệ.
2. Hình ảnh giang sơn trong tâm trí con hổ:
@Cảnh giang sơn oanh liệt được miêu tả:
– Cảnh núi rừng hùng vĩ với “bóng cả cây già” đầy vẻ thâm nghiêm.
– Hùng tráng với âm thanh dữ dội “tiếng gió gào ngàn”, “giọng nguồn hét núi”
– Sự hoang dã của chốn thảo hoang không tên không tuổi.
@ Cảnh đại ngàn hùng vĩ, bí ẩn thiêng liêng trong nỗi nhớ da diết của thân tù cảnh càng bí ẩn, thiêng liêng hơn.
@ Đúng vào lúc tiếng gào thét dữ dội của thiên nhiên thì chúa sơn lâm xuất hiện. Đầu tiên là bàn chân hổ dỏng dạc đường hoàng -> tấm thân xuất hiện nhịp nhàng -> sự mềm mại của thân hình hổ.
@ Bước, lượn, vờn, quắc…-> vẻ đẹp oai phong, đầy sức mạnh à chế ngự hoàn toàn cảnh vật, tất cả đều im hơi. Hổ đã tự ý thức được sức mạnh to lớn của mình Ta là chúa tể cả muôn loài.
@ Bức tranh tứ bình được thể hiện trong đoạn 3. Đó là cảnh sinh hoạt của mãnh thú trong 4 thời điểm khác nhau: đêm trăng vàng, ngày mưa, bình minh, hoàng hôn -> hổ say mồi, say ngắm cảnh đại ngàn bao la.
@ Hổ cũng lãng mạn, đầy bản lĩnh đế vương, hổ muốn gì được nấy, hổ muốn giành lấy quyền lực từ vũ trụ.
@ Đầy vẻ nuối tiếc, cảnh tưởng tượng mà như thực -> hổ tự hào về giang sơn của mình và vô cùng tiếc nuối thời oanh liệt đã qua.
@ Nó sẽ mãi mãi gắn bó, thủy chung với nước non cũ. Nó đau vì mất tự do nhưng sẽ không bao giờ lãng quên, hay phản bội non nước; lời nhắn gởi như một lời thề -> Đó cũng chính là tiếng lòng của người dân Việt Nam: dù đang chịu ách nô lệ nhưng sẽ mãi thủy chung với giống nòi, non nước…
3.Nghệ thuật
– Giọng thơ say sưa, hào hùng.
– Hình ảnh đối lập: Cảnh vườn bách thú và cảnh sơn lâm, hình ảnh bên ngoài và thế giới nội tâm bên trong của con hổ.
– Cảm hứng lãng mạn: hổ cũng hướng về thiên nhiên và cái đẹp.
– Các hình ảnh miêu tả trong bài ngắn gọn và có sức gợi tả cao, nhất là bộ tranh tứ bình, mỗi bức tranh chỉ được thể hiện bằng một câu nhưng hết sức sinh động.
Các bạn xem phân tích bài thơ này tại đây
