Soạn bài Lưu Biệt Khi Xuất Dương của Phan Bội Châu

Soạn bài Lưu Biệt Khi Xuất Dương của Phan Bội Châu

Xuất dương lưu biệt
 
Sinh vi nam tử yếu hy kỳ, 
Khẳng hứa càn khôn tự chuyển di. 
Ư bách niên trung tu hữu ngã, 
Khởi thiên tải hậu cánh vô thùy. 
Giang sơn tử hĩ sinh đồ nhuế, 
Hiền thánh liêu nhiên tụng diệc si. 
Nguyện trục trường phong Đông hải khứ, 
Thiên trùng bạch lãng nhất tề phi.
 
Lưu biệt khi xuất dương
(Người dịch: Tôn Quang Phiệt)
 
Làm trai phải lạ ở trên đời 
Há để càn khôn tự chuyển dời 
Trong khoảng trăm năm cần có tớ 
Sau này muôn thuở há không ai ? 
Non sông đã mất, sống thêm nhục 
Hiền thánh còn đâu, học cũng hoài 
Muốn vượt bể Đông theo cánh gió 
Muôn trùng sóng bạc tiễn ra khơi.
 
1. Bối cảnh lịch sử: 1905 hoàn cảnh đất nước tối tăm mịt mù, nhưng phong trào cách mạng đã bắt đầu nổi lên với việc thành lập tổ chức Duy Tân hội, chủ trương phong trào Đông Du, hướng tới Nhật Bản. 
– Khát vọng lớn lao, sôi sục của Phan Bội Châu như người dân.
 
2. Tư duy mới mẻ táo bạo và khát vọng hành động của các nhà chí sĩ cách mạng trong buổi ra đi tìm đường cứu nước.
– Quan niệm mới về chí làm trai và tư thế tầm vóc của con người trong vũ trụ. Đó là một quan niệm đến chí nam nhi, một quan niệm nhân sinh phổ biến dưới thời phong kiến Nam nhi phải làm nên chuyện lớn, phải lập nên kì tích lớn lao, dám mưu đồ việc lớn, quan niệm sống tích cực, khích lệ biết bao, đấng nam nhi lập nên công tích, lưu danh muôn đời.
– Ý thức trách nhiệm cá nhân trước thời cuộc: dưới thời phong kiến người ta quan niệm tạo hóa sinh ra con người chi phối số phận vì vậy thường nảy sinh tư tưởng phó thác số mệnh cho trời định đọat. Điểm táo bạo, mới mẻ trong “chí làm trai” của Phan Bội Châu là chủ động xoay chuyển thời thế.
 
“Há để càn khôn tự chuyển dời”.
 
– Ngụ ý nói đến mục tiêu hoạt động của nam nhi là phải tìm con đường cách mạng mang tới độc lập cho dân tộc.
– Thái độ quyết liệt trước tình cảnh đất nước vẫn tin điều xưa cũ.
+ “Trong khoảng trăm năm cần có tớ
Sau này muôn thuở há không ai?”
Không phải nói tự cao tự đại thiếu khiêm tốn mà đó là cách tự khẳng định mình hết sức mới mẻ, đáng kính trọng. Ta đã gặp một cái tôi “ngất ngưởng” giữa cuộc đời của Nguyễn Công Trứ – ở đấy Phan Bội Châu thể hiện ra rõ cái tôi với tinh thần trách nhiệm gánh vác giang sơn.
Non sông đã chết sống thêm nhục
Hiền thánh còn đâu học cũng hoài.
– Phan bội châu thể hiện sâu sắc nỗi đau mất nước, ý thức về nỗi đau mất nước của thân phận không cam chịu. Sách thánh hiền răn dạy đạo đức lễ nghĩa nhất là đạo làm tôi phải trung với vua. Phan Bội Châu là một trí thức nho học, cũng từng đọc sách thánh hiền nhưng ông cũng nhận thức được đất nước nay đã thay đổi, vua tài tướng giỏi không còn, chỉ còn ông vua phản dân hại nước. “Thánh hiền” đã vắng – trung quân một cách ngu muội. chẳng có ích lợi gì. Câu thơ thức tỉnh ý thức hành động thiết thực, yêu nước là phải cứu nước.
– Khát vọng hành động và tư thế lên đường.
“Muốn vượt biển Đông theo cánh gió
Muôn trùng sóng bạc tiễn ra khơi”
+ Hình ảnh kì vĩ lớn lao “biển Đông”, “cánh gió” muôn trùng “sóng bạc” tương ứng với hành động cao cả, tầm vóc phi thường của Phan Bội Châu.
+ Muốn vượt………
Muốn …….. tiễn…..
– Thể hiện khát vọng lên đường có một sức mạnh, khơi dậy nhiệt huyết của cả một thế hệ.
3. Âm hưởng hào hùng giọng thơ tâm huyết, sôi sục – Lôi cuốn  người nghe và người đọc.