Tôi đi học là một truyện ngắn đầy chất thơ. Chất thơ tỏa ra từ tâm hồn mơ mộng giàu cảm xúc của nhà văn xứ Huế-Thanh Tịnh. Truyện tuy ngắn nhưng hàm súc và cô đọng.Ý tứ của truyện tinh tế,khơi gợi sâu xa vào những kỉ niệm trong tâm hồn của mỗi người.
Truyện ngắn Tôi đi học xây dựng dựa trên dòng cảm xúc của nhân vật trữ tình-hoài niệm về ngày đầu tiên cắp sách tới trường. Dòng hoài niệm đầy chất thơ ấy được mở đầu bằng những làn gió thu mát rượi,những đám lá vàng rơi và những đám mây “bàng bạc”. Tháng chín mùa thu đã đến và những kỉ niệm về ngày khai trường đầu tiên cứ thế ùa về.
Ngày khai trường hôm ấy,cậu con trai được mẹ âu yếm dẫn đi vẫn trên con đường cũ mà hôm nay sao thấy lạ.Cảnh vật đang thay đổi hay chính lòng mình thay đổi. “Tôi đã lớn” và “hôm nay tôi đi học”.Cách dẫn dắt giản dị mà hợp lý. Có thể lắm chứ. Vì ngày đầu tiên đến trường mấy ai không có những kỉ niệm khó quên. Cậu bé thấy mình “trang trọng và đứng đắn”. Hai quyển vở mới trên tay cậu “đã bắt đầu thấy nặng”, khiến cậu nảy ra một ý nghĩ vừa non nớt vừa ngây thơ “chắc chỉ người thành thạo mới cầm nổi bút thước”. Thanh Tịnh thật là tinh tế. Đoạn văn tưởng tượng và hoài niệm nhưng sự việc cứ ngỡ như đang xảy ra trước mắt,gần gũi quá,thân thuộc quá với tất cả mọi người.
Dòng cảm xúc cũng như chất thơ của truyện lại tiếp tục được lan tỏa khi cậu học trò nhỏ tay trong tay mẹ bước qua cổng trường Mĩ Lý. Nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật phát huy sức mạnh khi tác giả tìm đến những biến thái tinh vi trong tâm hồn cậu học trò. Cậu đứng nép mình như “con chim đang đứng bên bờ tổ, nhìn quãng trời rộng muốn bay,nhưng còn ngập ngừng e sợ”. Rồi tiếng trống vang lên,những cậu trò mới “vụng về lúng túng”. Cảm giác của nhân vật “tôi” dường như đang mơn man trở lại trong lòng đọc giả.
Nhưng có lẽ đến bây giờ, cái màn chính của buổi tựu trường mới đến. Ong Đốc đọc những cái tên lần lượt khiến tụi học trò tim như ngừng đập vì xúc động có,vì ngơ ngác có. Và đến rồi sau tiếng vỡ òa của bao cô cậu, buổi học đầu tiên cũng được bắt đầu. Ôi ! Cái cảm giác khóc òa không chịu bước vào cái ngôi nhà mà cái gì cũng mới và lạ lẫm hẳn chẳng có gì xa lạ đối với chúng ta. Vậy mà đọc đến đây hẳn ai cũng bùi ngùi rung động về những câu văn tự nhiên mà sắc sảo.
Nhân vật “tôi” lắng lại, quan sát và cảm nhận. Thầy đón tụi học trò nhỏ tuổi, tươi cười gợi cái gì đó vừa quen vừa lạ, vừa thân thuộc gần gũi nhưng cũng vừa cao quý. Còn lớp thì hình như “có một mùi hương lạ”. Chỗ ngồi này từ nay sẽ là của riêng tôi. Và tại sao những bạn kia “tôi” chưa nhìn thấy bao mà chẳng hề xa lạ thậm chí còn “quyến luyến tự nhiên”nữa chứ. Cái cảm giác gần gũi vô cùng.
Câu chuyện của Thanh Tịnh không có nhiều nhân vật, không có những đối thoại ồn ào, không có những tình huống cam go quyết liệt. Nhưng chính sự tĩnh lặng, nhẹ nhàng được xây dựng trên cơ sở những hoài niệm rất thực và tinh tế đã làm nó trở nên thật là hấp dẫn. Những biến thái tâm lý tinh vi, những dòng văn giản dị giàu cảm xúc, lối cảm nhận nghệ thuật đặc sắc của truyện ngắn này.
