VĂN HỌC DÂN GIAN QUẢNG TRỊ – PHẦN 5
VI/ Ca dao
Ca dao chiếm phần lớn nhất trong văn học dân gian, biểu hiện tâm hồn giàu tình cảm, phóng khoáng của người nông dân, một thứ tình cảm bình dị chơn chất trong sáng như cuộc đời hiền hòa đôn hậu của họ, được thể hiện trong mọi tình huống, hoàn cảnh về gia đình, xã hội, đặc biệt là về tình yêu đôi lứa, một đề tài muôn thuở.
1. Quan hệ gia đình
Biết răng chừ cá gáy hóa rồng
Để đền công ơn Thầy Mẹ ẵm bồng ngày xưa
Chị em như chuối nhiều tàu
Tấm lành che tấm rách, đừng nói nhau nặng lời
Cây kia ăn quả ai trồng
Sông kia uống nước hỏi giòng từ đâu
Cơ đồ gầy dựng bấy lâu
Công lao tiên tổ lẽ đâu quên hoài
Mộ phần gìn giữ hôm mai
Những ngày lễ tết chẳng sai lệ thường
Có chồng rồi khác chi con ngựa có dây cương
Lôi mô chạy nấy khổ trăm đường ai ơi
Còn cha gót đỏ như son
Một mai cha chết, gót con đen sì
Mẹ già ham việc tiếc công
Cầm duyên con lại thu đông mãn rồi
Mãn rồi cai đội hồi hương
Trai về làm ruộng, gái buôn nuôi chồng
Ra đi bố mẹ ở nhà
Gối nghiêng ai sửa, chén trà ai bưng
2. Quan hệ xã hội
Ai về Đông Hà, ai qua Cam Lộ
Ai về Gia Độ, ai đến Gio Linh
Ai về Triệu Phong, Quảng Trị quê mình
Cho em nhắn gởi chút tình nhớ thương
Bạn về không có chi đưa
Môn khoai đang dại, mít dừa đang non
Cây cao bóng mát chẳng ngồi
Lại ngồi trửa nắng trách trời không dim
Cây khô xuống nước cũng khô
Phận nghèo đi tới chỗ mô cũng nghèo
Con quan lấy đứa mần than
Nắng mưa phải chịu cơ hàn phải theo
3 . Quan hệ lứa đôi
Trăng lên tới đó rồi tề
Nói chi thì nói, em về kẻo khuya
Bướm vàng đậu đọt cau tơ
Kiếm cái nơi mô nương tựa
Chơ răng cứ vất vơ rứa hoài
Chàng ơi phụ thiếp làm chi
Thiếp là cơm nguội những khi đói lòng
Đi mô cho thiếp đi cùng
Đói no thiếp chịu, lạnh lùng thiếp theo
Cam chua, quýt ngọt… bồng the
Thấy em nho nhỏ, anh ve anh để dành
Xa anh có bấy nhiêu ngày
Tình em như mảnh trăng gầy nửa đêm
Hai ta mót củi một cồn
Bứt tranh một chỗ, tiếng đồn thật xa
Em đương vút nếp hong xôi
Nghe anh lấy vợ, thúng trôi nếp chìm
Ai hay nông nổi mần ri
Ngày xưa ở rứa, vội chi trao lời
Anh đã có vợ thời thôi
Không phải mắm nêm chuối chát mà muốn moi cho nhiều
Anh về đừng có ngó lui
Để em ngó dọi ngùi ngùi thêm thương
Anh đưa em lên đến ngã tư sòng
Em trở Về Cam Lộ, anh trở lại Triệu Phong với ai chừ
Được nên chồng nên vợ thì hay
Rủi thời đói khổ có ăn mày cũng phu thê
