Nghĩa tường minh, nghĩa hàm ý là gì ?
1. Khái niệm:
– Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.( Nghĩa tường minh còn gọi là hiển ngôn ).
Nghĩa tường minh dễ nhận ra bởi nó thể hiện qua nguyên văn câu nói, người nghe không phải suy diễn, ai cũng hiểu như vậy.
– Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy. ( Nghĩa hàm ý còn gọi là hàm ngôn hoặc hàm ẩn )
Hàm ý được sử dụng với nhiều mục đích khác nhau: mời mọc, rủ rê, từ chối, đề nghị kín đáo, hoặc có khi là lời thiếu thiện chí.
Hay nói cách khác thì:
Nghĩa tường minh hay còn gọi là nghĩa đen: Là nghĩa hiện hiện trên câu văn, toát lên từ câu chữ, nhìn vào là thấy ngay, hiểu ngay.
Nghĩa hàm ý ( hay hàm ẩn) còn gọi là nghĩa bóng: Là nghĩa ta không nhìn thấy ngay được mà phải suy ngẫm, khám phá.
Nếu một câu có nghĩa hàm ý thì nghĩa hàm ý mới là ý nghĩa quan trọng nhất của câu.
2. Ví dụ
Vd1: “cháy nhà ra mặt chuột” / “cháy nhà lòi mặt chuột”
Nghĩa tường minh ( nghĩa đen): cháy nhà, chuột sợ phải chạy ra nên “lòi mặt chuột” .
Nghĩa hàm ẩn ( nghĩa bóng): Khi có hoạn nạn thì mới biết bản chất thật của con người.
Vd2: “dã tràng xe cát”
Nghĩa tường minh: hình ảnh con dã tràng xe cát
Nghĩa hàm ẩn: nhọc công mưu cầu việc gì mà cuối cùng nhọc công vô ích.
vd3: 1 cây làm chẳng nên non, 3 cây chụm lại nên hòn núi cao.
Nghĩa ẩn tức là đoàn kết tạo nên sức mạnh…
Xem chi tiết bài Soạn Nghĩa tường minh và hàm ý ( SGK Lớp 9 )
