SOAN BÀI: TỨC CẢNH PÁC BÓ
Hồ Chí Minh
I. Tìm hiểu chung:
1. Tác phẩm: Thất ngôn tứ tuyệt nhưng làm bằng chữ quốc ngữ.
Sáng ra bờ suối, tối vào hang,
Cháo bẹ, rau măng vẫn sẵn sàng.
Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng,
Cuộc đời cách mạng thật là sang.
Tháng 2 năm 1941.
2. Nhan đề bài thơ: Tức cảnh là ngắm cảnh mà có cảm xúc, nảy ra tứ thơ, lời thơ. Đó là lối làm thơ truyền thống của cha ông ta xưa. Bác Hồ vốn hiểu biết sâu rộng về thơ văn cổ nên Bác lối xưa mà viết bài thơ này.
II. Phân tích:
Câu 1: Nói về cảnh sống, nơi ở của Bác
Bác sống và làm việc ở Pác Bó. Nơi ở: hang, nơi làm việc: bờ suối. Thời gian lặp lại thành nếp: sáng ra, tối vào, đâu chỉ có một buổi, một ngày.
Câu 2: Nói về chuyện ăn uống.
Cháo bẹ, rau măng => Thức ăn đạm bạc. Nếu các ẩn sĩ ngày xưa có ăn trúc, măng giá thì thỉnh thoảng hay là cách nói ước lệ. (Thu ăn trúc, đông ăn giá) Còn Bác cháo bẹ, rau măng thì rất thực.
@ Vẫn sẵn sàng: Có hai cách hiểu:
– Cuộc sống gian khổ nhưng tinh thần cách mạng vẫn sẵn sàng.
– Cháo bẹ, rau măng dù kham khổ nhưng lúc nào cũng có, cũng đầy đủ, trở thành món ăn thú vị của người chiến sĩ cách mạng. Dù hiểu theo cách nào ta cũng thấy nụ cười hóm hỉnh của Bác trước cuộc sống gin khổ thiếu thốn.
Câu 3: Câu chuyển
– Chuyển từ chỗ nói chuyện chổ ở, làm việc, ăn uống sang nói chuyện công việc.
– Chuyển từ không khí thiên nhiên: suối, hang, sớm, tối sang không khí hoạt động xã hội: dịch sử Đảng.
– Chuyển từ những cái mềm mại suối, măng, cháo sang bàn đá rắn chắc. Từ những thanh bằng sang những thanh trắc.
Tuy có chuyển nhưng lại rất thống nhất trong chủ đề. Cả ba câu đều nói đến cảnh sống, ăn uống, làm việc. Tất cả đều nói lên sự gian nan vất vả của người cách mạng
Câu 4:
Cuộc đời cách mạng thật gian khổ. Nhưng Bác lại viết thật là sang thì thật bất ngờ . Cái đẹp của lý tưởng đã chiến thắng cái gian khổ một cách ung dung, thanh thản, tự nhiên trong nụ cười hóm hỉnh của Bác khi ghi lại cảnh sống ở Pcá Bó trong bài thơ tứ tuyệtnày
Nghệ thuật:
Bài thơ kết hợp hài hòa giữa tính cổ điển và hiện đại:
– Thể thơ Đường viết bằng chữ Quốc ngữ.
– Hình ảnh thơ: hang, suối, bàn đá,… là cảnh lâm tuyền (cổ điển). Nhưng đó là nơi ở, làm việc, ẩn náu của nhà cách mạng. (hiện đại)
– Cháo bẹ, rau măng thức ăn đạm bạc (cổ điển) nhưng lại rất thực trong đời sống cách mạng (hiện đại)
Suối, bàn đá là nơi các ẩn sĩ nghỉ ngơi, ngồi câu cá nhưng lại là nơi dịch sử Đảng. (Hồi ở Pác Bó, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dịch cuốn Lịch sử Đảng Cộng sản Liên Xô ra tiếng Việt làm tài liệu học tập cho cán bộ Cách mạng.)
– Ngay trong cách nói: nói nghèo mà lại hóa sang là cái cổ điển nhưng là cái sang của người cách mạng khi so với tù đày gông cùm của các chiến sĩ khác.
