Phân tích Khúc hát những em bé lớn trên lưng mẹ

  Viết về bà mẹ Việt Nam trong thời kì chống Mĩ , bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ của Nguyễn Khoa Điềm là một bài thơ độc đáo và rất hay .Bài thơ được phổ nhạc thành ca khúc từng làm rung động hàng triệu trái tim.

    Bà mẹ được nói đến trong bài thơ là bà mẹ người Tà ôi có một tình thương mênh mông : thương con thương làng đói , thương bộ đội , thương đất nước . Bài thơ có ba khúc ca được sáng tạo theo âm điệu dân ca , điệu ru con của đồng bào Tà ôi trên miền núi Thừa Thiên . Mở đầu mỗi khúc ca là một điệp khúc ngọt ngào tha thiết :

Em Cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi !

Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ …

    Có lúc như vỗ về yêu thương . Tình mẹ hay tấm lòng nhà thơ ;

Ngủ ngoan a-kay ơi , ngủ ngoan a-kay hỡi …

  Khúc ca thứ nhất là tiếng ru khi mẹ điệu con giã gạo :

Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội

Nhip chày nghiêng , giấc  ngủ em ngiêng

Mồ hôi mẹ rơi  má em nóng hổi

Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối

Lưng đưa nôi và tim hát thành lời .

Tiếng ru con  nghiêng theo nhịp chày làm cho giấc ngủ em Cu Tai  cũng nghiêng theo .Con như đang chia sẻ sự vất vả của mẹ . Má em cũng nóng hổi vì bao mồ hôi mẹ tuôn rơi . Hàng loạt hình ảnh hoán dụ ( mồ hôi , má , vai, lưng , tim ) được sử dụng rất đắt để thể hiện trái tim yêu thương mênh mông của người mẹ nghèo . Lưng mẹ là chiếc nôi để con lớn lên . Tim mẹ dạt dào tình mẫu tử , đã hát thành lời . Hạt gạo hậu phương là hạt vàng làng ta  ; hạt gạo của mẹ nặng tình nặng nghĩa , rất đáng tự hào :

Mẹ thương a-kay , mẹ thương bộ đội

     Khúc ca thứ hai là tiếng ru khi mẹ tỉa bắp trên núi ka-lưi . Người mẹ cần cù và đảm đang vừa địu con vừa làm rẫy .Nhà thơ  so sánh lưng núi với lưng mẹ nhằm khẳng định đức tình kiên nhẫn , chịu đựng gian khổ của người mẹ nghèo :

Mẹ đang tỉa bắp trên núi Ka – lưi

Lưng núi thì to mà lưng mẹ nhỏ .

  Mặt trời trong thơ Nguyễn Khoa Điềm là một hình ảnh ẩn dụ nói lên tình thương , niềm tự hào của mẹ đối với Cu –Tai , vì em là nguồn sống nguồn hạnh phúc của mẹ :

Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng

    Mẹ nhân hậu , lòng mẹ bao la mang nặng tình nhà nghĩa xóm :

Mẹ thương a-kay ,mẹ thương làng đói .

    Thời kháng chiến hạt gạo cắn đôi, hạt muối chia đều         là thế

  Khúc ca thứ ba , nhịp điệu vang lên dồn dập . Đó là lúc ; Thằng Mĩ đuổi  ta phải rời con suối   , dồn đồng bào Tà –Ôi  vào chỗ chết , mẹ địu con khi đang  chuyển lán và đạp rừng . Cả gia đình mẹ cùng ra trận , mang tầm vóc anh hùng:

Anh trai cầm súng ,chị gái cầm chông

Mẹ điêụ em đi để giành trận cuối

Từ trên lưng mẹ , em đến chiến trường

Từ trog đói khổ em vào Trường Sơn .

  Khúc ca thứ ba là khúc ca chiến đấu . Giặc đến nhà đàn bà cũng đánh là truyền thống anh hùng của người phụ nữ Vệt Nam . Ở đây ,người mẹ điệu con ra trận , đi tiếp tế , đi tải đạn vì sự nghiệp giải phóng miền Nam , thống nhất đất nước :

Mẹ thương a- kay , mẹ thương đất nước .

Trong bài thơ này Nguyễn Khoa Điềm ba lần nói lên giấc mơ đẹp của bé thơ :                                                                           .                                                          Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần

Mai  sau con lớn vung chày lún sân

Con mơ cho mẹ hạt bắp lên điều

Mai sau con lớn phát mười ka-lưi

Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ

Mai sau con lớn làm người tự do …

   Đó là giấc mơ tình thương , giấc mơ về ấm no , hạnh phúc , giấc mơ chiến thắng .

    Bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ  xứng đáng là bài ca lòng mẹ Việt Nam . Mọi đứa con chỉ có thể lớn lên bằng dòng sữa , bằng lời ru , tình thương của mẹ . Bài thơ của Nguyễn Khoa Điềm là tượng đài tráng lệ về bà mẹ Việt Nam  Anh hùng , bất khuất , trung hậu , đảm đang  . Nó nhắc nhở mỗi chúng ta ghi sâu trong lòng tình cảm kính yêu và biết ơn người mẹ hiền của mỗi chúng ta , tự hào về bà mẹ Việt Nam .